terça-feira, 23 de abril de 2024

Una IA revolucionària revèla de secrets dels papirus carbonitzats d’Ercolan

De joves cercaires recobrèron 15 colomnas de tèxt en grèc ancian d’un papirus carbonitzat

Aquelas relíquias s’embrandèron pas per manca d’oxigèn e se carbonizèron solament, mas longtemps foguèron pas reconegudas coma papirus, perque los excavaments menats al sègle XVIII avián pas capitat a las identificar | Vesubius Challenge

Escrich per David Poch Silva
Fa gaire, de joves cercaires recobrèron 15 colomnas de tèxt en grèc ancian d’un papirus carbonitzat d’Ercolan (Herculaneum en latin classic), vila que foguèt sosterrada pels cendres del volcan Vesuvi en 79 amb Pompèi (Pompeii) e Oplontis, situadas al sud-èst de Nàpols, çò rapòrta The Conversation.
Los estudiants foguèron premiats de setze mila dolars per aver menat a bon tèrme lor investigacion. La collaboracion entre Brent Seales e d’autres investidors coma Nat Friedman e Daniel Gross ajudèt fòrça a la realizacion del projècte, aital coma las avançadas tecnologicas que completan lo trabalh uman per l’analisi de tèxtes ancians.  

De secrets inscrutables jols cendres

Los papirus, que se tròban enrotlats, pòdon aver una granda valor perque es l’exemple màger jamai servat d’una bibliotèca anciana intacta. Aquelas relíquias s’embrandèron pas per manca d’oxigèn e se carbonizèron solament, mas longtemps foguèron pas reconegudas coma papirus, perque los excavaments menats al sègle XVIII avián pas capitat a las identificar. 

De deschifrar aqueles papirus es un prètzfach fòrça menimós e malaisit per que son de mal dobrir, e de fach los primièrs assages los estrocelèron. Per ansin, de los revelar requerís d’engenh, e s’es espelit mantuna avançada tecnologica per facultar lo desvelament d’escrituras millenàrias: çò de mai remarcable es lo melhorament de la fotografia multiespectrala. Mas la tòca encara èra de cercar de metòdes non invasius per la lectura dels rotlèus.

 

Vesuvius Challenge, lo ponch d’inflexion 

Seales avièt doncas lo desfís Vesuvius Challenge, en publicant una tièra d’exploracions per tomografia informatica de rai X de qualques rotlèus, amb d’informacions addicionalas.

Los ganhaires foguèron tres joves cercaires d’IA, qu’avián deschifrat lo minimum requist pels critèris del concors (4 passatges de 140 caractèrs, amb lo 85% de las letras recobradas). Sembla que lo tèxt recobrat mençona la musica mantun còp, aital coma la vista e lo gost. Poiriá èsser una òbra que parlèsse de la presa de decisions, de la tradicion d’Epicur, mas encara se contunha son analisi.

Çò que fa l’IA elaborada es cercar de pichonas diferéncias de densitat dins l’image de la tomografia abans de las metre en lum, en permetent aital que se pòscan legir. Sens cap de dobte, s’agís d’un ponch d’inflexion dins la lectura de rotlèus, perque permetrà de legir sens dobrir e malmenar los papirus.

Lo trabalh que ven a partir d’ara

En 2023 se legiguèt lo 5% d’un papirus, e ara per 2024 l’objectiu del desfís es la lectura del 90% de 4 rotlèus. Amb aquel nòu metòde lo recobrament del contengut dels papirus a pas fach res mai que començar, e es un trabalh que pòt durar d’annadas, mas supausa una granda avançada dins l’estudi de las ancianas civilizacions.

Mas pas tot es fach: la produccion de numerizacions amb de resolucions pro nautas se pòt pas far amb quina còla que siá, ja que cal una installacion amb un accelerador de particulas, çò qu’implica un còst que limita l’accion. 

D’autre caire, lo procès de segmentacion, de desenrotlar e aplanar los papirus virtualament es lent e laboriós amb las tecnicas actualas, e còsta entre 1 e 5 milions d’èuros per pergamin. En consequéncia, cal una màger eficiéncia dins aquel procès per evitar d’alonguis. Tot depend de las ressorsas disponiblas de e la capacitat critica de las gents que i participan.


[Sorsa: www.jornalet.com]

segunda-feira, 22 de abril de 2024

Es pareguda una nòva version del «Pichon prince» en lemosin de Charanta

Es un dels libres mai traduches del Mond e dels que tenon mai de versions en divèrsas variantas de la lenga occitana

L’òbra es traducha per Marguerite Desnoël-Savy amb lo sosten de Jean-Louis Quériaud, un ancian professor de letras de Confolens que faguet un doctorat sus la literatura orala occitana de Charanta.


Lo pichon prince d’Antoine de Saint-Exupéry es un dels libres mai coneguts e traduches del Mond. E mai es un dels que tenon mai de versions en divèrsas variantas de la lenga occitana. Fa quatre ans ne pareguèt una version en un parlar del creissent, lo de Furçac, al País de la Sostrana. Ara ne ven de paréisser en occitan lemosin de Confolentés segon lo parlar de l’Esterp, çò rapòrta Charente Libre. Entitolat pitit prince, l’òbra es traducha per Marguerite Desnoël-Savy amb lo sosten de Jean-Louis Quériaud, un ancian professor de letras de Confolens que faguet un doctorat sus la literatura orala occitana de Charanta.

Aquela nòva traduccion del Pichon prince s’apond, doncas, a la tièra de traduccions occitanas que son:

  • en gascon, Lo prinçòt, revirat per Pèire Morà (Princi Negre, 1995),

  • en gascon aranés, Eth petit prince, revirat per Verònica Barés (Entuarea, 2005),

  • en lemosin, Lo prinçonet, revirat per Paul Rainal (Tintenfass, 2011),

  • en lengadocian, Lo princilhon, revirat per Jòrdi Blanc (Vent Terral, 1994),

  • en provençal rodanenc e grafia mistralenca, Lou pichot prince, revirat per Andrieu Ariés (Edisud, 1995),

  • en provençal rodanenc e en grafia mistralenca, Lou princihoun, revirat per Peireto Berengier (Tintenfass, 2011),

  • en niçard e en grafia mistralenca, Lou pichin prince, revirat per Albèrt Rosso (Princi Negre, 2002 e 2007),

  • en vivaroalpenc, en una grafia locala, Ël pchi prinsë, revirat per Giovanna Jayme (Wesak Edicions, 2001).

  • en parlar del Creissent, Le pitit prince, traduch per Marie-Rose Guérin-Martinet (Verlag-Tintenfaß, 2020).

Lo manuscrit original del libre, en francés, Le petit prince, se tròba a Nòva York dins los archius del Morgan Library and Museum. Es dins aquela vila que Saint-Exupéry escriguèt e publiquèt pel primièr còp lo libre. La primièra edicion en França es de 1946, quand l’autor èra ja mòrt. L’escrivan e pilòt desapareguèt en vòl lo 31 de julhet de 1944 près de Marselha. 

 


DE SAINT EXUPÉRY, Antoine. Lë pitit prince (traduch en occitan lemosin de Charenta per Marguerite Desnoël-Savy) Verlag-Tintenfaß, 2024. 96 paginas. 22 èuros.




[Imatge: F.B. via Charente Libre - sorsa: www.jornalet.com]

domingo, 21 de abril de 2024

Netanyahu, agente de destrucción de Israel

El primer ministro se ha convertido en una carga: expone al país a riesgos estratégicos que podrían costarle muy caro y perjudica deliberadamente a la ciudadanía en aras de su supervivencia política.


Editorial Periódico Haaretz (*)

El primer ministro Benjamin Netanyahu acaba de engrosar su lista de estrepitosos fracasos con la crisis diplomática entre Israel y su aliado más cercano: la superpotencia norteamericana. Desde que estalló la guerra, Estados Unidos -protector de Israel en la arena internacional- ha hecho lo imposible por respaldarlo. El pasado 25 de marzo, el Consejo de Seguridad de las Naciones Unidas adoptó una resolución que exige un alto el fuego inmediato durante el mes de ramadán, así como la liberación inmediata e incondicional de todos los rehenes retenidos por Hamás. Los intentos anteriores de aprobar una resolución similar habían fracasado, pero en esta ocasión Estados Unidos se abstuvo en vez de ejercer su poder de veto y salió adelante.

A pesar de todo ello, en lugar de admitir que se había vuelto a equivocar y cambiar enseguida su postura hacia Washington -disculpándose con los israelíes por el tsunami diplomático que había cernido sobre ellos y dimitiendo avergonzado por su política temeraria, que condujo a Israel al borde del abismo el 7 de octubre-, Netanyahu optó por seguir desacreditando y provocando a los estadounidenses.

Tras la votación del Consejo, canceló la visita planificada a Estados Unidos de una delegación encabezada por Ron Dermer, ministro de Asuntos Estratégicos, y Tzaji Hanegbi, asesor de Seguridad Nacional. Además, acusó a Washington de abandonar "la posición de principios de Estados Unidos" y, en consecuencia, "perjudicar el esfuerzo de guerra". Sin pizca de humildad, su gabinete incluso acusó a los estadounidenses de socavar los intentos de conseguir la liberación de rehenes y de abogar a favor de Hamás. Poco le faltó para acusarlos de apoyar el terrorismo -respuesta por defecto de la máquina de veneno del máximo mandatario israelí-.

Benny Gantz, miembro del gabinete de guerra, trató de recomponer los platos rotos de Netanyahu

Como es habitual, Benny Gantz, miembro del gabinete de guerra, trató de recomponer sutilmente los platos rotos de Netanyahu. "Más allá de que lo apropiado es que la delegación realice la visita, el primer ministro debería acudir en persona a Estados Unidos y reunirse directamente con el presidente Biden y los altos funcionarios de su Gobierno", declaró. El círculo más próximo al jefe de Gobierno israelí, en cambio, recibió estas declaraciones como un motivo para atacar a Gantz.

Netanyahu se lo ha buscado. Los estadounidenses han hecho lo imposible para dejarle claro a Israel que se les había agotado la paciencia. La tensión creció ante la posibilidad de una operación militar en Rafah y el presidente Joe Biden trasladó a Netanyahu su firme oposición a una ofensiva a gran escala en esa ciudad, tanto en la reciente visita de Gantz a Washington como en el viaje del secretario de Estado Antony Blinken a Jerusalén. Por su parte, la vicepresidenta Kamala Harris lanzó una advertencia el 24 de marzo en una entrevista con ABC Television. A pesar de todo, Netanyahu, sus ministros y los miembros de su gabinete repudiaron el apoyo estadounidense. "Si hace falta, lo haremos sin la ayuda de nadie", alardeó. Otros emitieron el mismo mensaje con distintas palabras, como si Israel no dependiese del respaldo, el apoyo militar y la cúpula de hierro diplomática que le proporciona Estados Unidos.

Netanyahu se ha vuelto una carga para Israel: expone al país a riesgos estratégicos que podrían costarle muy caro y perjudica deliberadamente a la ciudadanía en aras de su propia supervivencia política. Es hora de que dimita y le dé a Israel la oportunidad de salir a flote del pozo en el que lo ha hundido. Ojalá la reciente dimisión del parlamentario Gideon Sa'ar suponga el principio del fin de este Gobierno.

--------------

Traducción de Cristina Marey Castro.

(*) Este texto es el editorial principal de Haaretz, publicado en los ejemplares en hebreo e inglés en Israel.

[Foto: Benjamin Netanyahu en una rueda de prensa junto al secretario de Defensa estadounidense en Washington. / Staff Sgt. Jack Sanders - reproducido en www.bitacora.com.uy]




Alain Chamfort, conclusion zen

Alain Chamfort jure que c’est son ultime album. Onze chansons crépusculaires, sous forme de conclusion, accompagnées de sonorités electro et d’un ensemble à cordes. Avec Impermanence, le chanteur se fait zen face aux vicissitudes de la condition humaine. 

Alain Chamfort, 2024    

RFI Musique : Pourquoi avoir publié un EP de quatre titres en collaboration avec Sébastien Tellier avant cet album ? 

Alain Chamfort : C’est un hasard, un peu organisé par Julien Delfaud [ingénieur du son pour Sébastien Tellier ou Clara Luciani, NDLR]. Il travaillait sur mon album depuis le début, lorsqu’il a reçu un appel de Sébastien Tellier, qui est un copain à lui. En discutant, il lui apprend qu’il travaille avec moi, et Sébastien voulait que nous collaborions. L’album était quasiment fini, mais nous nous sommes rencontrés. Nous avons travaillé des chansons qui n’étaient pas abouties pour l’album et avons composé ensemble ces quatre titres, sortis avant l’album. 

Est-ce un format que vous pourriez adopter à l’avenir ? Vous annoncez cet album comme le dernier… 

L’écoute de la musique a évolué. C’est un format sympa qui permet de publier de la musique plus rapidement. Alors que l’album n’est aujourd’hui plus indispensable, il est long, fastidieux et cher à produire. 

Cet album est-il une conclusion ? 

Tout à fait. D’abord par rapport aux albums. Mais aussi par ses thématiques, qui annoncent la fin de quelque chose. Il y a quelque chose de crépusculaire qui traverse les différents titres. C’est un dernier album, peut-être aussi pour éviter l’album de trop, mais je ne mets pas fin à ma carrière ! 

En effet, il est parcouru par des thèmes comme la fin de l’univers (L’Apocalypse heureuse), la vie passée (En Beauté), la souffrance (Impermanence)… 

Ce sont des thèmes logiques à aborder à l’âge que j’ai. J’ai l’impression que mon avis est fait. Je ne pense pas que ma vision changera. L’impermanence est très importante dans le bouddhisme. Dans les années 70, je m’en suis rapproché puis je m’y suis converti. Ce concept d’impermanence permet d’éviter de trop s’accrocher aux choses, puisque tout est en mouvement, en transformation, la matière comme l’esprit. Cela vous permet de relativiser, notamment les épreuves de la vie. C’est une notion assez philosophique très intéressante. Une approche écologique aussi, par l’existence d’un grand tout et par le respect de toutes les formes de vie. 

Des complices comme Jacques Duvall et Pierre-Dominique Burgaud reviennent à vos côtés… 

Pierre-Dominique avait commencé par réaliser un clip, Les Beaux yeux de Laure [en 2005], puis il a écrit et produit de la musique pour moi, pour Une Vie Saint-Laurent et trois autres albums. On se connaît bien. 

Quant à Jacques, il avait pris de la distance par rapport à l’écriture durant plusieurs années. Je suis content qu’il m’ait rejoint, même pour une seule chanson, Tout s’arrange à la fin.

 

Vous effectuez un grand écart musical entre sonorités électro et un ensemble à cordes…
L’idée était de travailler le son de manière plus âpre et tendue, à l’image de la couleur de la société dans laquelle on vit. Mes compositions sont à la base assez classiques, cela vient de ma formation et de ma personnalité. Je ne voulais pas rester dans quelque chose de propre et joli. Je souhaitais m’éloigner de cela, d’une certaine façon perdre un peu le contrôle. 

Vous sentez-vous faire partie d’une famille musicale ?
Je n’ai pas l’impression d’avoir une famille… Mes influences sont très diverses, des années 60 aux années 80. Au cours de ma vie, je me suis intéressé à des genres musicaux différents. Enfant, j’ai appris le piano de façon classique, avant de m’intéresser au jazz, au rhythm'n'blues, au rock west coast ou à la musique brésilienne.
Il y a actuellement beaucoup d’artistes qui tentent de faire passer leurs envies personnelles, une singularité, avant la recherche du succès. J’aime bien notamment Flavien Berger, Voyou, Pomme ou Juliette Armanet.

Vous vous produisez sur scène sous deux formats…
D’une part, nous proposons une conversation musicale avec Valli, ex-chanteuse et journaliste à France Inter, elle m’interroge sur les différentes étapes de ma carrière qui correspondent à des chansons, que j’interprète avec un pianiste. Des concerts plus traditionnels seront donnés pour défendre l’album, avec trois musiciens. 

Alain Chamfort Impermanence (BMG) 2024

Facebook / X / Instagram / YouTube

sexta-feira, 19 de abril de 2024

O teatro no coração do cinema

 

Durante o Festival de Avignon, no verão de 2021, o realizador francês Benoît Jacquot acompanhou o trabalho de preparação dos espectáculos de Isabelle Huppert e Fabrice Luchini. O resultado, agora lançado com o título De Cor(ações), é uma bela celebração da arte de representar.

                             Isabelle Huppert em Avignon: como dizer o texto de Tchékhov?

Escrito por João Lopes

Seria uma pena que o novo filme de Benoît Jacquot (a partir de hoje nas salas) fosse ignorado devido à estranheza do seu título português. De facto, De Cor(ações) - assim mesmo, com “ações” entre parêntesis - não será a designação mais fácil de interpretar. Justifica-se, por isso, um pequeno inventário da sua estranheza - até porque, como se perceberá, tal estranheza é totalmente motivada.

Jacquot decidiu documentar o trabalho de dois intérpretes, Isabelle Huppert e Fabrice Luchini, ambos já ligados à sua filmografia - Huppert, por exemplo, estreou-se no universo de Jacquot com o belíssimo As Asas da Pomba, adaptação de Henry James datada de 1981. Desta vez, encontramos Huppert e Luchini, no verão de 2021, a preparar espetáculos no âmbito do Festival de Avignon.

Que acontece, então? Acompanhamo-los durante os ensaios, enfrentando a árdua tarefa de decorar os textos que vão interpretar. Dito de outro modo: trata-se de memorizar esses textos, isto é, sabê-los “de cor”. Em francês, a expressão “de cor” utiliza a palavra “coração”, “par coeur”, daí nascendo o título que Jacquot escolheu: Par Coeurs (com “coração” no plural).

Como traduzir Par Coeurs? Mesmo considerando que De Cor(ações) não reproduz as ambivalências do original, não posso deixar de reconhecer que não tenho resposta para tal pergunta. Haveria, talvez, uma ou outra alternativa que dispensasse qualquer hipótese de fidelidade ao original (por exemplo, “A Memória das Palavras”), mas não tenho a pretensão de encontrar uma “solução” para tão curioso imbróglio. Simplificando, digamos que estamos perante um invulgar e envolvente exercício de cinema que merece ser descoberto. 

 

Elogio do trabalho

Huppert está a estudar o papel central de Liubov, em O Cerejal, de Anton Tchékhov, encenado por Tiago Rodrigues, num espetáculo em que participaram Isabel Abreu e, na parte musical, Manuela Azevedo e Hélder Gonçalves. Descobrimo-la num impasse motivado pelos modos de dizer esta frase: “A desgraça parece-me tão inverosímil que já nem chego a saber o que pensar. Estou confusa.” Na tradução de Nina Guerra e Filipe Guerra da mesma peça (publicada como O Ginjal, ed. Relógio D’Água, 2006), a frase surge ligeiramente diferente: “A desgraça parece-me tão inverosímil que não sei o que pensar, estou confusa…”

Luchini surge numa teatralidade “alternativa”, já que o seu labor não envolve uma peça. Prepara um monólogo, dir-se-ia uma conferência (apresenta-se mesmo sentado, com um microfone à sua frente), tendo com base diversos textos de Nietzsche, e também algumas citações de Pascal e Baudelaire. Também ele se fixa obsessivamente numa frase, em tom conclusivo, que resume o “génio de Nietzsche”: “Porque cada um tem necessariamente a filosofia da sua pessoa, partindo do princípio que se é uma pessoa.”

Tudo isto nasce de uma clara cumplicidade, artística e afetiva, de Huppert e Luchini com o realizador - a presença de Jacquot, em 
off, torna-se mais sensível quando lança algumas questões sobre o modo de dizer os textos. Não estamos, portanto, perante uma dessas reportagens (?) em que, convictamente ou porque nesse sentido são manipulados, os atores falam da sua arte como se fosse um medicamento capaz de curar todos os males do mundo, ignorando a especificidade do seu trabalho. A palavra-chave é essa: trabalho - os textos são árduos, a sua beleza decorre também da sua resistência. 

Uma genealogia francesa

Não há muitos filmes como este Par Coeurs / De Cor(ações). Nele se resiste à ditadura artística das telenovelas e seus derivados que promove a noção (?) segundo a qual representar é apenas ser “natural” - como se qualquer “naturalidade”, eventualmente interessante, não fosse também o resultado de um trabalho que começa na recusa de um banal espontaneísmo pueril.

Aliás, convém acrescentar que dizer isto não significa que, cada vez que um cineasta aborda o trabalho dos atores, o resultado esteja obrigado a ser uma “tese” sobre o que quer que seja. Para ficarmos por um exemplo eloquente, lembremos essa comédia genial sobre a “fabricação” de uma estrela de cinema que é 
The Patsy / Jerry, Oito e Três Quartos (1964), de e com Jerry Lewis, por certo um dos títulos mais admiráveis que já se fizeram sobre os bastidores do “star system”.

Entre nós, o lançamento do filme de Jacquot acontece uma semana depois da estreia da cópia restaurada de 
O Amor Louco (1969), de Jacques Rivette, numa “coincidência” que merece ser sublinhada. À distância de mais de meio século, eis dois autores a enfrentar os mecanismos, ora transparentes, ora enigmáticos, instaurados pelo artifício das palavras - e pela verdade que esse artifício pode transportar. Através das suas diferenças, são cineastas que mantêm viva uma tradição francesa que passa por mestres como Jean Renoir ou Sacha Guitry, sem esquecer a obra de Marguerite Duras, território singular de coabitação de literatura e cinema. Se precisarmos de uma ilustração simbólica de tal genealogia, poderemos acrescentar que, em India Song (1975), título fundamental de Duras, havia um assistente de realização chamado Benoît Jacquot.

[Fonte: www.dn.pt] 

quinta-feira, 18 de abril de 2024

Amb el francès en el punt de mira, Mali fa servir la IA per acostar la llengua pròpia als alumnes

El govern i la població impulsen les llengües del país i les fan valer com mai


The Washington Post · Rachel Chason

La majoria dels estudiants no havien vist mai la seva llengua materna escrita fins fa poc. Ara estan impacients per pronunciar les paraules que apareixien als ordinadors portàtils ThinkPad que tenen davant, i de vegades es traven mentre llegeixen una història escrita en la llengua més popular de Mali, el bambara. 

Quina és la gran novetat? Que la història a les pantalles s’havia generat, traduït i il·lustrat mitjançant la intel·ligència artificial (IA). 

A mesura que la relació de Mali amb el francès, la llengua del seu antic governant colonial, França, s’ha fet més tensa, l’esforç per utilitzar la IA per crear llibres infantils en bambara i més idiomes propis guanya força. Arran de les tensions polítiques entre tots dos països, el govern militar de Mali va substituir l’any passat el francès com a llengua “oficial” del país i va donar prioritat al bambara i dotze llengües pròpies més, tot i que el francès continuarà fent-se servir a l’administració i en escoles públiques. 

Segons Séni Tognine, que treballa al Ministeri d’Educació de Mali i ha estat ajudant a RobotsMali en la creació dels seus llibres, aquest canvi ha significat que hi hagi més voluntat política darrere d’iniciatives com la de RobotsMali, una empresa emergent que ha fet servir la intel·ligència artificial per a crear més de cent quaranta llibres en bambara d’ençà de l’any passat. Ara, diu, tant el govern com la població “estan compromesos a voler aprendre i valorar les llengües pròpies”. 

RobotsMali fa servir la IA per elaborar històries que reflecteixen la vida i la cultura dels malians comuns. En lloc de traduir, simplement, un clàssic francès com El petit príncep al bambara, l’equip de RobotsMali posa una indicació al ChatGPT com ara: “Digues-me entremaliadures que fan els nens”. 

L’equip, el treball del qual va ser publicat per primera vegada per Rest of World, elimina exemples que no serien rellevants per a la majoria dels nens de Mali i, després, fa servir Google Translate –que va afegir el bambara el 2022 i recorre a la IA per millorar les seves traduccions– per a fer una primera ronda de traducció. A continuació, experts com Tognine corregeixen qualsevol error. Un altre membre utilitza generadors d’imatges a partir d’IA per a il·lustrar les històries, i s’assegura que els personatges siguin semblants a la canalla de Mali. Després, fa servir el ChatGPT per crear proves de comprensió lectora. 

Asseguts a l’aula de Safo, una dotzena d’alumnes que havien abandonat l’escola pública o que no hi havien anat mai, segueixen la lectura d’un conte sobre les coses que no haurien de fer els infants, com ara, malbaratar el menjar, molestar els germans o contestar als adults. En algun moment, el professor demana als alumnes que llegeixin en veu alta, cosa que fan de gust, i a vegades es corregeixen amb amabilitat els uns als altres.


Soko Coulibaly, una nena tranquil·la de deu anys que no havia anat mai a l’escola i ara s’asseu a la primera fila, feia servir el dit per seguir la classe, i diu que es va “espantar una mica” quan va veure el bambara per primera vegada en la seva forma escrita, i que va pensar: “Com ho faré, això?” Però després d’unes quantes lliçons, li va ser fàcil desxifrar les paraules que estava tan acostumada a dir a casa i va començar a portar llibres a la seva mare, que forma part del 70% de malians que no han après mai a llegir ni a escriure.
 

Un repte per a les llengües africanes 

La immensa majoria de les mil llengües, aproximadament, de l’Àfrica no són pas representades a les webs que les grans plataformes d’IA generativa, com ChatGPT, rastregen per entrenar-se. Si, per exemple, feu al ChatGPT les preguntes més bàsiques en els dos idiomes més populars d’Etiòpia, l’amhàric i el tigrinya, hi haurà un poti-poti d’amhàric, tigrinya i, de vegades, fins i tot de més idiomes, explica Asmelash Teka Hadgu. Però Hadgu, que va crear una empresa emergent centrada a fer servir l’aprenentatge automàtic per a fer traduccions entre l’anglès i l’etíop, diu que projectes específics com el de RobotsMali també són una mostra del potencial que té la intel·ligència artificial. 

“Si es fa bé, el potencial en termes de democratització de l’accés a l’educació és enorme”, defensa. 

Nate Allen, professor associat del Centre d’Estudis Estratègics d’Àfrica, amb seu a Washington, diu que, tot i que els Estats Units i la Xina estan “sens dubte a l’avantguarda” de la tecnologia d’intel·ligència artificial, esforços com els de Mali demostren que “vivim en una era d’accessibilitat a la IA”. 

Mentre l’equip de RobotsMali treballava a la seva oficina, en una banda de la casa del cofundador Michael Leventhal a Bamako fa poc, un treballador del Ministeri d’Educació corregia les traduccions al bambara fetes per Google Translate, i un altre consultava Playground, un generador d’imatge en línia de franc a la recerca de fotografies d’una “dona africana picant mill”. Leventhal analitzava una imatge d’un pare i una filla que havia estat creada per IA, i es demanava si la imatge feia que l’home africà fos massa musculat, de manera estereotipada, com passa sovint, segons ell. 


Tognine, que va començar a col·laborar amb RobotsMali després d’haver fet un curs de formació en IA organitzat pel grup, diu que el programa ha fet més eficient la feina del ministeri. “Hi ha moltes coses a corregir, però es triguen uns segons a traduir allò que abans requeria setmanes o mesos”, diu, i afegeix que en una sola setmana ja havia creat dos llibres.

El govern de Mali ja havia fet un esforç, anteriorment, per a introduir el bambara a les escoles públiques, però va fracassar, principalment, per la manca de finançament, de formació dels professors i d’interès dels pares perquè els nens aprenguessin una llengua a l’escola diferent del francès, diu Tognine. No obstant això, explica que aquests darrers anys hi ha hagut una acceptació creixent de la importància d’aprendre a llegir i escriure en les llengües del país, que tradicionalment han estat les més parlades, en part pel rebuig del govern de França i del seu èmfasi en la sobirania nacional. 



“Enriqueix la nostra història cultural i lingüística”, diu Bakari Sahogo, un altre membre del Ministeri d’Educació que ha estat treballant amb RobotsMali, sobre la importància d’escriure en bambara i més idiomes propis. “I permet de salvaguardar i desenvolupar la nostra cultura”, afegeix. 

Construir una tradició escrita més forta 

Leventhal, que va treballar com a empresari tecnològic a Silicon Valley abans de traslladar-se a Mali fa una dècada per ensenyar-hi ciències de la computació, diu que l’objectiu final és utilitzar la IA per ajudar Mali a desenvolupar una tradició escrita del bambara més forta que no la que hi ha actualment. Això podria passar a mesura que els sistemes d’IA tinguin accés a més dades lingüístiques, diu. 

Però, de moment, el focus se centra en esforços com els de Safo, on cap dels infants del programa sabia llegir abans que RobotsMali llancés el seu programa de nou setmanes el mes de gener. A l’abril, quan el programa va acabar, després d’haver-se esgotat el finançament de la Fundació Bill i Melinda Gates, deu infants dels onze eren capaços de llegir almenys un nivell bàsic, diu Leventhal.  


Fa poc, mentre l’instructor Nouhoum Coulibaly repartia exemplars d’un nou llibre, els nens estaven concentrats, malgrat que les temperatures superaven els 43ºC.  

Bourama Diallo, de catorze anys, sempre havia estat nerviosa a l’escola pública en francès. Ara diu que li agrada aprendre. Coulibaly, la nena tranquil·la de deu anys que havia començat a portar llibres a la seva mare, diu que el seu llibre favorit és d’animals, o “bagan” en bambara. Diu que espera que el programa es reprengui. Segons Leventhal, l’equip hi ha tornat unes quantes vegades d’ençà que el programa es va acabar per portar nous llibres als nens, i té previst que es reprengui quan hi arribin més fons.  

Coulibaly diu que no havia vist mai un ordinador abans de començar el programa i que va quedar fascinada quan el personal va explicar com es creaven les històries. “Pots crear moltes coses amb ordinadors”, diu amb un somriure. “Saben coses del món”. 



 

[Font: www.vilaweb.cat]

  

quarta-feira, 17 de abril de 2024

Napoleon i los judios



Prezentado por Dora NİYEGO 

Durante la Revolusion Franseza, Napoleon kito leyes para liberar a los judios. Los judios ivan a ser sivdadinos iguales a los otros fransezes. En el Imperio fransez i en los paizes ke Napoleon Bonaparte konkisto, introduzo otras ideas de libertad. Anulo viejas leyes ke restrinyavan a los judios de bivir en los getos i elimino la identifikasion forsada de los judios de apuntar la estreya de David a las vistimyentas.

En Malta, dio fin a la vendida de judios komo esklavos i permetio la konstruksion de una sinagoga aya. Tambien anulo las leyes ke limitavan los derechos de los judios a la propiedad, la orasion i siertas okupasiones. Esperando una viktoria en la Tierra Santa ke no se realizo, eskrivio una deklarasion publikada en avril del anyo 1799 para una patria judia aya.

Para provokar la entegrasion judia a la sosiedad franseza, Napoleon tambien apliko varias politikas ke impedieron la separasion judia.

Limitó la praktika de los judios de emprestar moneda, en el dekreto sovre judios i usura (1806), limitó las rejiones ande los judios eran permetidos de emigrar i ovligo a los judios de adaptar nombres formales. Tambien, ovligo el governo fransez a regular la vida relijioza judia.

Los istorianos no estan de akordo sovre las intisiones de Napoleon en estas aksiones, i sovre sus sentimientos personales i politikos sovre la komunidad judia. Unos estan diziendo ke tenia razones politikas ma ke no sintia simpatia por los judios.

Los lideres de las monarshias de otros paizes se opozaron a sus aksiones. Despues ke fue vensido de parte de la koalision kontra Fransia, una kontrarevolusion se ekstendio de la parte de munchos de estos paizes i re-establisio prekosiones diskriminatorias kontra los judios.

Napoleon era un katoliko romano pratikante. No se puede dizir ke era un kristiano muy relijiozo. Sin ambargo, reprezanto la Evropa kristiana tal komo estava trokando, i las ideas de la ilustrasion modifikaron el komportamiento de la Evropa kristiana.

Por un lado, avia eredado todos los viejos prejudisios kontra los judios. Por otro lado, el muevo espirito de Evropa lo estava motivando: darles a los judios igualdad de derechos, asegurar por ke los enteresos de los judios se protejen i ke los judios se entegren a la sosiedad. Napoleon permitio ke los judios seygan sivdadinos i ke sirvan en la armada.

La igualdad de derechos tuvo un alto kosto. Tomo parte direkta en los asuntos judios. Fue el primero de una seria de lideres evropeos ke interferaron a la vida judia para trokarla a sus gusto.

Napoleon deklaro aviertamente ke keria ke los judios se asimilaran i tuvo aliados en el puevlo judio. El movimiento reformisto estuvo de akuerdo kon el, para ke el problem del puevlo judio se rezolva.

Napoleon establesio un sistema de konsistorios (konsultos judios) ke eran responsavles direktamente a el. Fue a traverso de eyos ke la vida judia iva ser governada, modelada i formada. Estava esperando ke le ivan ayudar a dirijir los judios a konvertirsen kompletamente a fransezes en la jenerasion vinidera. De esta manera, el problem judio iva dispareser. Estava kreendo ke la relijion judia, komo se aviya pratikada a lo largo de los siglos, iva trokar por entero.


[Orijin: www.salom.com.tr]


A Lei de memoria permite ilegalizar organizacións franquistas... pero non nazis

O Goberno estatal matiza que a lei abre a porta á disolución de entidades que "fagan apoloxía do franquismo", pero non "do Terceiro Reich ou, en xeral, da ideoloxía nacionalsocialista". 



O Goberno español vén de aclarar, en resposta a unha pregunta formulada por Esquerra Republicana, que a Lei de Memoria Democrática abre a porta á disolución de entidades que "fagan apoloxía do franquismo", pero non "do Terceiro Reich ou, en xeral, da ideoloxía nacionalsocialista". Así contestou o Executivo ao deputado de ERC no Congreso Francesc-Marc Álvaro Vidal, quen se interesou pola posibilidade de actuar contra asociacións como Devenir Europeo por "enxalzar a xerarquía do Terceiro Reich e difundir a ideoloxía nacionalsocialista".

O deputado de ERC contrastaba na súa pregunta o feito de que en países como Alemaña, a diferenza do que ocorre no Estado español, estea prohibido facer apoloxía do nazismo. A este respecto, o Goberno salienta que a Constitución española, a diferenza da alemá, "non é militante", polo que "non existe unha proscrición constitucional xenérica de ningunha ideoloxía".

Máis dun ano de atraso

Na súa resposta, o Goberno estatal especifica que a reforma da Lei Orgánica do Dereito de Asociación, que mandata a Lei de Memoria e que tería que realizarse antes do pasado mes de outubro, "fai referencia unicamente á disolución das asociacións que fagan apoloxía do franquismo, non do Terceiro Reich ou, en xeral, da ideoloxía nacionalsocialista".

O Executivo tamén recalca que a Constitución estabelece que as asociacións só poden ser disoltas ou suspendidas nas súas actividades en virtude de "resolución xudicial motivada", e engade que o Ministerio do Interior, que rexenta o rexistro de asociacións, "non ten coñecemento de actividades de Devenir Europeo ou doutras entidades que poidan ser constitutivas de ilícito penal determinante, no seu caso, de que a entidade haxa de cualificarse como asociación ilícita".

En todo caso, lembra ao deputado soberanista que calquera persoa que teña coñecemento dun feito que poida ser constitutivo de delito perseguíbel de oficio, "ten a obriga legal de poñelo en coñecemento da autoridade xudicial ou do Ministerio Fiscal" e que o Código penal si prevé sancións por incitación ao odio, a violencia e a discriminación.

A Lei de Memoria Democrática contén senllas disposicións adicionais nas que se prevé, respectivamente, a extinción de fundacións e a revogación da declaración de utilidade pública das asociacións que fagan apoloxía do franquismo, enxalcen o golpe de Estado de 1936 e a ditadura ou humillen a dignidade das vítimas.

E, en concreto, a disposición adicional sétima prevé a modificación da Lei de Asociación para incluír como causa de disolución "a realización pública de apoloxía do franquismo que enxalce o golpe de Estado e a ditadura ou enaltezan os seus dirixentes, con menosprezo e humillación da dignidade das vítimas do golpe de Estado, da guerra ou do franquismo, ou incitación directa ou indirecta ao odio ou violencia contra as mesmas pola súa condición de tales".



[Foto: Marti Segura Ramoneda / Europa Press - fonte: www.nosdiario.gal]

terça-feira, 16 de abril de 2024

Epifania no quarto de empregada

 

Escrito por Carlos Alberto Mattos

No imaginário burguês, o quarto de empregada é um território de exclusão. Ainda que parte da casa ou apartamento, esse sucedâneo da senzala é um local onde os patrões raramente entram e com ele pouco se importam. Na arquitetura, equivale ao mito de que a empregada doméstica é “parte da família”, mas uma parte à parte, que deve permanecer segregada dos demais aposentos, dos quais se separa pela cozinha e a área de serviço.

No cinema brasileiro, o quarto de empregada tem feito aparições significativas em filmes como Que Horas Ela Volta?, Doméstica, O Outro Lado da Cozinha, Recife Frio, Domingo e Casa Grande. Nunca, porém, ganhou tanto protagonismo como em A Paixão Segundo G.H., transposição do livro homônimo de Clarice Lispector para o cinema por Luiz Fernando Carvalho. Aqui o quartinho dos fundos torna-se cenário de uma epifania lúgubre para a dona da casa, que ali não entrava há anos.

O livro de Clarice é uma experiência radical de concentração dramática. Seu tempo real são os poucos minutos em que, após a demissão da empregada e antes que outra tome o seu lugar, G.H. resolve arrumar a casa, a começar pelo quarto dos fundos. A escultora pertencente à alta burguesia de Copacabana nos anos 1960 desfruta de uma vida suntuosa no espaçoso apartamento apinhado de obras de arte em frente ao mar. Para além da área de serviço, não era seu hábito frequentar. O apertado quartinho da empregada servia tanto para acomodar Janair, a doméstica negra, como para guardar trastes, coisas sem serventia.

Mas eis que ela se surpreende ao encontrar um ambiente limpo, claro, onde se destacam as figuras de uma mulher, um homem e um cachorro riscadas a carvão na parede. Uma caverna pré-histórica que falava dela e de sua vida, desenhada por Janair. Ao entrar no quartinho, G.H. começa a sair de si. A exploração prossegue e, ao inspecionar o interior escuro do armário, ela se depara com uma barata. Fecha a porta num reflexo e vê o inseto ficar preso a meio corpo, esmagado mas ainda vivo.

O que se segue é um longo fluxo de consciência de G.H. diante desse ser repulsivo que a encara e lhe desperta uma vertigem de identidade e uma crise de autopercepção. Enquanto Gregor Samsa de A Metamorfose de Kafka via-se subitamente transformado numa barata ao acordar, G.H. passa por um processo lento, esgarçado, no qual projeta no animal tudo o que ela é o que não é, incluindo “o deus” e o inferno. Um processo feito de antíteses, ditos e desditos reiterados e obsessivos, uma espiral em que G.H. se desfolha como se desfolhasse as cascas da barata.

Volta e meia, ela se dirige ou se refere a um amor que acabou consumido pelo tédio porque ela e seu amante não sabiam reconhecer onde estava o amor que de fato tinham um pelo outro. Às vezes fala para alguém que segura sua mão, podendo ser o leitor ou alguma entidade imaginária. Faz alusão também a um aborto feito no passado. Tudo, porém, é devorado pelo instante da epifania, o frêmito das antenas da barata e o misto de pavor e fascínio que toma conta de G.H. Ela avança no sentido de uma transcendência para baixo, que vai encontrar seu ápice num gesto repugnante.

Dreyer, Visconti, etc

Para dar conta dessa trip meio alucinógena, Luiz Fernando radicalizou a opção já testada em Lavoura Arcaica, qual seja a de não “adaptar” o texto à imagem. Em vez disso, ele faz os dois suportes conviverem simultaneamente: oralidade e visualidade sem hierarquia, amalgamados. Em última instância, o filme é um grande monólogo de uma subjetividade em turbilhão, a mil quilômetros de qualquer coisa estática ou monocórdica.

Ao contrário, os constantes espelhamentos do discurso e as frequentes mudanças de tom de G.H. sugerem uma linguagem polimorfa que multiplica a personagem em várias mulheres com suas vestes chiques, sua coleção de brincos, suas mãos que circulam pelo ar como que separadas do resto do corpo. À corrente contínua dos planos fluidos se soma uma montagem descentrada, em que as múltiplas faces de G.H. saltam de uma para outra ao sabor de uma ordem imprevista, inusitada. Estamos no reino de uma coisa sobrenatural que é viver, para citar Clarice.

Enquanto via A Paixão Segundo G.H. me vieram à lembrança dois filmes com Delphine Seyrig: ora o hieratismo de O Ano Passado em Marienbad, ora as deambulações de India Song, de Marguerite Duras. Além, é claro, do Carl Dreyer de A Paixão de Joana d’Arc, uma das inspirações óbvias para Luiz Fernando levar o transe de Maria Fernanda Cândido a alturas tão extremas. Difícil aquilatar o que terá sido o processo de preparação da atriz para esse tour de force de interpretação em que se ergue à altura, mais que de Delphine, de uma Falconetti brasileira.

Meticuloso e perfeccionista, provavelmente o mais sofisticado cineasta brasileiro, Luiz Fernando manejou ele mesmo a câmera com película de 35mm (quase uma extravagância hoje em dia) e cuidou da ambientação sonora repleta de impactos, surpresas, incômodos e peças clássicas aliciantes. Nesse quesito, o Adagietto da 5ª Sinfonia de Mahler (de Morte em Veneza) foi a única inserção que me soou como uma concessão ao efeito fácil num filme todo burilado em alto nível. No entanto, levo em conta as razões do Luiz Fernando, que quis fazer uma homenagem a Visconti e Mahler:

“Há alguma coisa de Morte em Veneza [ou de Visconti] no início e no final de G.H. No início, quando a personagem nos conduz através daquele labirinto neoclássico de palheta veneziana, até alcançarmos a “nova senzala”. No final, havia enxergado na última fala de G.H., quando sua imagem se desfaz banhada em lágrimas, uma relação com as lágrimas e a maquiagem que se desfaz no close final de Gustav von Aschenbach [Dirk Bogarde] diante da imagem crepuscular e bela de Tadzio e o mar. Assim como também em G.H., logo após ‘Estou falando de Morte? Não, da Vida’, surge o mar de uma Copacabana crepuscular”.

O mundo dos imundos

O livro de Clarice foi escrito em 1964, no alvorecer da ditadura, e o longa de Luiz Fernando foi filmado em 2018, quando o país germinava o pesadelo de extrema direita. Ambos os momentos encorajam a leitura sociológica que se possa fazer do romance e do filme. Foi por esse caminho, aliás, que iniciei este artigo. Existe, sem dúvida, uma relação implícita entre a barata e o mundo dos excluídos, dos proscritos – dos imundos a que Clarice se refere.

No entanto, uma decisão dos roteiristas de associar diretamente a imagem da empregada Janair à aparição do inseto me pareceu cruzar uma linha para além da delicadeza. No belo posfácio que escreveu para uma recente edição do romance (Rocco, 2020), Luiz Fernando teceu paralelos entre a barata e Janair a partir da condição de “habitante ancestral da senzala contemporânea: invisíveis, dizimadas em suas dores (…) Anestesiadas, perdidas, dispensadas, desempregadas, assediadas, negras – ou não.”

Apesar da propriedade desse argumento, coloco a cena em discussão não tanto pelas possíveis conotações deletérias da associação, mas pelo seu potencial de reduzir o significado da metáfora. Mais que tudo, a barata é o outro – não só de classe, mas de espécie, de afeto, de gênero e de tudo o mais. O outro metafísico que nos interroga e nos desequilibra, fazendo-nos sair de nós mesmos para nos reencontrarmos – ou não.

No fim das contas, esse filme extraordinário, corajoso e requintado não se amofina diante dos desafios do original. Em vez disso, mergulha no seu tecido escamoso e delirante para daí extrair uma pérola de cinema.

 




[Fonte: www.carmattos.com]

segunda-feira, 15 de abril de 2024

A bandeira branca de Korchnoi

 



Escrito por DIEGO AMEIXEIRAS 

Experimentei unha súbita sensación de estranxeiría durante o café. Unha impresión de expatriado vendo o telexornal. Un ataque de desarraigamento despois de escribir un folio. Isto de Juan Gelman: «Me echaron de palacio [...] / me abrasan llamas vivas / estoy expulsado de mí». Sendo cativo, cando aínda non me botaban dos pazos, xogaba ao xadrez. Nalgún lugar da casa, en Ourense, debo conservar un par de trofeos gañados no Aninovo de Barrocás, daquela un torneo incipiente. Era a época gloriosa de Garri Kasparov, pero eu prefería a Viktor Korchnoi, un titán fuxido do réxime soviético que nunca conseguiría, a pesar do seu talento, ser campión do mundo. Atraíame a súa condición de apátrida. O seu estigma de brillante perdedor, que o perseguisen espías da KGB. En Baguió (Filipinas), na final do campionato mundial de 1978 —un encontro lendario que daría lugar a un filme, La diagonale du fou—, falouse de que se enfrontaría a Anatoli Kárpov cunha bandeira branca xunto ao taboleiro. Á falta de confirmar a súa nova nacionalidade —máis tarde, daríanlle asilo en Suíza—, exercía de orgulloso espírito errante do xadrez internacional.

Toda cultura tenta comprender a realidade a través das tradicións, construíndo imaxinarios que piden lealdade e adhesión emocional. Por iso se ondean bandeiras e se entoan himnos con fervor patriótico. Pero nos abismos da nosa personalidade, cantadas as fazañas dos heroes, somos sempre estranxeiros. As crónicas da espectacular final contra Karpov contan que Korchnoi quixo escribir unha mensaxe —«Eu escapei»— naquela bandeira branca que nunca chegaría a colocarse sobre a mesa, como tampouco o emblema soviético que identificaría o seu rival. En realidade, o meu ídolo infantil abandonara a URSS por cuestións deportivas e non tanto políticas. Tiven sorte estes días. Convidáronme a ver de novo Os 4oo golpes, a película de François Truffaut onde Antoine Doinel, escapando das duras estranxeirías da adolescencia, bota a correr ata que alcanza o mar nun dos desenlaces máis lembrados da historia do cine. Nesa fuxida confírmase unha idea de Kafka: ninguén nace estranxeiro, pero calquera pode chegar a selo. Outra vez Juan Gelman: «El pájaro se desampara en su vuelo / quiere olvidar las alas / subir de la nada al vacío». Dixen que padezo varios exilios durante o día. Engado que consigo combatelos coa ruta que suxiren estes tres versos.


[Fonte: www.lavozdegalicia.es]